商务部：四方面推进软件和信息服务贸易跨越式发展

百度 。

Фонема — на?мала лингвистичка единица. Со комбинира?е на фонемите се добиваат единици кои имаат значе?е и се од повисок ред во ?азичниот систем - зборови и морфеми. Физичкото претставува?е на фонемата е глас, ме?утоа, фонемата е апстрактна единица во нашиот ум.

Гласовите што ги создава човечкиот говорен тракт не се ?асно одвоени во природниот говорен тек. Изговорот на гласот [k] во зборот ?ку?а“ се разликува од оно? во зборот ?кива“ (што може да се потврди со напрегнато слуша?е и акустична анализа). Овие посто?ани вари?ации во говорниот сигнал, сепак, не го попречуваат разбира?ето, биде??и и звукот [k] во ?ку?а“ и звукот [k] во ?кива“ се гледаат како една фонема /k/, единица чи?а комбинаци?а во ?азикот создава зборови.

Секо? ?азик има сопствен инвентар и бро? на фонеми. Во стандардниот македонски ?азик има 31 фонема, а тие се претставени со буквите од македонската азбука. Начелото ?еден глас, една буква“ со кое се служи македонскиот ?азик може попрецизно да се претстави како ?една фонема една буква“. За разлика од македонскиот, англискиот ?азик не го користи фонемското начело на пишува?е и иако англиската азбука има 26 букви, стандардниот британски англиски има 44 фонеми. ?азиците обично имаат поме?у 20 и 40 фонеми; на?малиот познат бро? на фонеми во ?азикот е 11, а на?големиот е 70 .

Лингвистичката дисциплина фонологи?а се занимава со проучува?е на фонемите, фонолошките системи и начелата на кои тие се засноваат.

Фонема и алофон

Фонемата се дефинира како единица со чи?а промена во зборот се менува значе?ето на зборот. Начинот на определува?е на фонемите е нао?а?е на т.н. минимални парови, парови зборови кои се разликуваат само по една фонема . На пример, минималниот пар рака-мака покажува дека /р/ и /м/ се фонеми во македонскиот ?азик.

Една фонема припа?а на неколку гласовни реализации, акустички различни, кои ги нарекуваме алофони. Во примерите ?нана“ и ?банка“ можеме да слушнеме две алофонски фонеми /н/: алвеоларно [н] и заднонепчано [н]. Со замена на алофонот не може да се промени значе?ето на зборот.

Она што еден ?азик го гледа како две фонеми, друг ?азик може да го смета за алофони. На пример, /ч/ и /?/ во стандардниот македонски се две фонеми, додека на англиски би имало две алофонски фонеми /ch/. Спротивно на тоа, англискиот ?азик ги разликува фонемите /th/ и /d/, кои македонските говорници ги слушаат како ист звук, алофони на една фонема /д/.

Фонолошки систем

Фонемите се комбинираат во зборови според строги начела. Во македонскиот ?азик не може да се на?де збор што започнува на пример со бг- или лрк-, што значи дека во ?азикот има дозволени и забранети комбинации на фонеми. Правилата за комбинира?е на фонемите се нарекуваат правила на фонотактиката. Во македонскиот ?азик секо?а фонема може да се на?де на почетокот, на средината и на кра?от на зборот, што не е случа? ка? другите ?азици.

Особини на фонемите

Фонемите, исто така, може да се анализираат на таков начин што ?е ги одредат нивните дистинктивни обележ?а, акустични сво?ства кои ги спротивставуваат со други фонеми на истиот ?азик. Утврдено е дека со помош на 12 дистинктивни обележ?а можно е да се опишат сите фонеми на сите ?азици во светот.

Истори?а на поимот

Првиот фонолошки опис на еден ?азик го дал древниот индиски граматичар Панини во 4 век пр.н.е., ко? напишал санскритска граматика. Во европската антика постоел интерес за говорните гласови (поимот фонема доа?а од старогрчкиот збор φ?νημα, ?изведен звук, исказ, изговорено нешто, говор, ?азик“ ), но тогаш тие биле проучувани за да се подобрат некои практични вештини како што е пее?ето или во обид подобро да се разберат говорните нарушува?а. Кога лингвистиката била воспоставена како наука во 19 век, таа на?првин започнала со опис на звуците (дисциплина позната денес како фонетика ), а дури подоцна преминала на проучува?е на функци?ата на гласовите во ?азичниот систем (фонологи?а). Експерименталната фонетика во 19 век се развивала со брзо темпо, што овозможило прецизно проучува?е на артикулаци?ата на гласовите во говорниот тракт користе??и различни методи (палатографи?а, мере?е на издишува?е (експираци?а) итн.). По артикулационата фонетика, се развила акустичната фонетика и ово? опис на гласовите ги поставил темелите за понатамошно истражува?е на однесува?ето на гласовите во ?азичниот систем.

Праша?ето за фонемите прв го покренал Бодуен де Куртене во 1870 година во неговото воведно предава?е на Петроградскиот универзитет. То? сакал да основа нова ?етимолошка фонетика“, лингвистичка дисциплина ко?а делумно би се занимавала со доменот на денешната фонологи?а. Подоцна, Бодуен, под вли?ание на тогашната наука, ?а дефинирал фонемата како ?психички еквивалент на гласот“. Даниел ?онс станал првиот лингвист во западниот свет ко? го употребил поимот фонема во не?зината сегашна смисла, применува??и го зборот во сво?ата стати?а ?Фонетската структура на сечуанскиот ?азик“.

Два?ца фонетичари, Англичанецот Хенри Свит и неговиот дански ученик Ото ?есперсен, се важни за дефинира?е на фонемата, биде??и тие ги разликувале ме?у гласовните по?ави оние кои имаат одредена знача?на вредност и оние што немаат. Роман ?акобсон ?а истакнува важноста од проучува?ето на функци?ата на гласовите наведува??и голем бро? примери кога на различни ?азици различни гласови имаат дистинктивна вредност: ?Ако споредиме некои два дадени ?азици, забележуваме дека, гледано од акустична и артикулациона гледна точка, нивните гласови може да се идентични, но дека тие се различно групирани во фонемите“. Тие предложиле фонемите да можат понатаму да се разложуваат на одлики, кои се вистинските минимални конституенти на ?азикот. Одликите ме?усебно се преклопуваат една во време, како што е случа?от со супрасегментните фонеми во говорниот ?азик и многу фонеми во знаковните ?азици. Одликите може да се окарактеризираат на различни начини: ?акобсон и неговите колеги ги дефинираат во акустична смисла, Чомски и Хале претежно користат артикулациска основа, со задржува?е на дел од акустичните сво?ства, додека системот на Ладефогед е чисто артикулациски систем, освен за употребата на акустичниот поим ?сибилант“.

На почетокот на 20 век, концептот на фонема продира во светската наука. Фердинанд де Сосир смета дека не е самиот глас важен во зборот, туку се важни гласовните разлики што овозможуваат то? збор да се разликува од сите други зборови, биде??и овие разлики се носители на значе?ето. Прочуена е формулаци?ата на Сосир: ?Фонемите се првенствено спротивставени, релативни и негативни ентитети“ . Сосир бил првиот што го употребил поимот фонолошки систем .

Со фонологи?ата како дисциплина први почнале да се занимаваат Едвард Сапир и Леонард Блумфилд во Америка во нивната теренска работа во снима?ето и опишува?ето на ?азиците на Инди?анците. Лингвистите од Прашката лингвистичка школа во Европа ги поставиле теориите и начелата на фонологи?ата. На кра?от на 1930-тите, Никола? Трубецко? бил првиот што се обидел да изврши фонолошка поделба на самогласките и бил првиот што ?а дал типологи?ата на самогласничките системи на целиот свет. Во 1939 година, Николас ван Ви?к го об?авил првиот сеопфатен учебник за фонологи?а. Поедини структуралисти (иако не Сапир) ?а отфрлаат иде?ата за когнитивна или психолингвистичка функци?а на фонемата. Тоа подоцна било користено и редефинирано во генеративната лингвистика, првенствено во работата на Ноам Чомски и Морис Хале, и останува централно за многу размислува?а за разво?от на современата фонологи?а. Како теоретски концепт или модел, сепак, то? е дополнет, па дури и заменет со други.

Во описот на некои ?азици, поимот хронема се користи за означува?е на контрастивна должина или ?трае?е“ на фонемата. Во ?азиците каде тоновите се фонемски, тонските фонеми може да се наречат тонеми. Иако не сите научници кои работат на такви ?азици ги користат овие изрази, тие не можат да се сметаат за застарени.

По аналоги?а со фонемата, лингвистите предложиле други видови основни предмети, дава??и им ими?а со наставката -ема, како што се морфема и графема. Овие понекогаш се нарекуваат ема?ски единици. Подоцнежниот термин првпат го користел Кенет Па?к, ко? исто така генерирал опис на то? концепт (почнува??и од суфиксите фонемски и фонетски ) со примени вон лингвистиката.

Денес, фонологи?ата е составен дел од образованието на лингвистите на сите универзитети во светот.

Неединственост на фонемските решени?а

Во текот на разво?от на теори?ата на фонемите во средината на 20 век, фонолозите не се занимавале само со процедурите и начелата вклучени во создава?ето фонемска анализа на звуците на даден ?азик, туку и со стварноста или единственоста на фонемското решение. Некои писатели го зазеле ставот изразен од Кенет Па?к: ?Постои само една правилна фонемска анализа за дадено множество податоци“, додека други веруваат дека различни анализи со еднаква валидност може да се направат поа?а??и од исти податоци. ?ао ?уенжен (1934), во сво?ата стати?а ?Неединствени фонемски решени?а на фонетските системи“ наведува ?во однос на звуците на ?азикот, обично има пове?е од еден можен начин на нивно сведува?е на множества фонеми, а тие различни системи или решени?а не се едноставно точни или неточни, туку може да се сметаат само за добри или лоши за различни цели“. Лингвистот Ф. В. Хаушолдер го коментирал ово? аргумент во лингвистиката како ?Бож?ата вистина наспроти хокус-покус“. Како илустраци?а може да се користат различни анализи на англискиот самогласнички систем. Кога се разгледува англиската фонологи?а, неопходно е да се забележи дека англискиот ?азик има особено голем бро? на самогласни фонеми и дека има 20 самогласни фонеми во прифатениот изговор, 14-16 во американскиот и 20-21 во австралискиот англиски. Затоа, може да се сумира дека англискиот ?азик користи прилично големо множество од 13 до 21 самогласни фонеми. Иако овие бро?ки често се наведуваат како научни факти, тие всушност одразуваат само една од многуте можни анализи, а подоцнежниот поглед на англиската фонологи?а разгледува алтернативен пристап во ко? некои од дифтонзите и долгите самогласки може да се толкуваат дека се состо?ат од кратка самогласка поврзана со /j/ или /w/. Транскрипцискиот систем за британски англиски (RP) развиен од фонетичарот ?еф Линдси и користен во речникот на изговор, исто така, ги третира дифтонзите како што се состо?ат од самогласка плус /j/ или /w/. На?целосно изложува?е на ово? пристап се нао?а ка? Трагер и Смит (1951), каде што сите долги самогласки и дифтонзи (?комплексни ?адра“) се направени од кратки самогласки комбинирани со /j/, /w/ или /h/ (плус /r/ за ротични акценти), така што секо?а да се состои од две фонеми: пишуваат ?Неизбежен е заклучокот дека сложените ?адра ги содржат секо?а од двете фонеми, една од кратките самогласки проследена со еден од трите лизгачки гласа“. Транскрипци?ата за самогласка нормално транскрибирана како /a?/ наместо тоа би била /aj/, /a?/ би била /aw/ и /ɑ?/ би била /ah/. Последица на ово? пристап е тоа што англискиот теоретски може да има само седум самогласни фонеми, кои можеби би можеле да бидат претставени со /i/, /e/, /a/, /o/, /u/, /?/ и /?/, или дури шест ако schwa се третира како алофон на /?/ или од други кратки самогласки, што е приказ што би го направил англискиот многу поблизок до просечниот бро? на самогласните фонеми во другите ?азици.

Во истиот период постоеле несогласува?а околу правилната основа за фонемска анализа. Структуралистичката позици?а била дека анализата треба да се направи чисто врз основа на офици?алните елементи и нивната дистрибуци?а, без повикува?е на надворешни фактори како што се граматиката, морфологи?ата или интуици?ата на ма?чин ?азик; оваа позици?а е силно поврзана со Леонард Блумфилд. Зелинг Харис тврдел дека е можно да се откри?ат фонемите на ?азикот само со испитува?е на распределбата на фонетските сегменти. Осврнува??и се на менталистичките дефиниции за фонемите, Твадел (1935) из?авил: ?Таквата дефиници?а е невалидна биде??и (1) немаме право да погодуваме за лингвистичкото размислува?е на недостапниот ?ум“ и (2) не можеме да обезбедиме никаква предност со користе?е на такви претпоставки. ?азичните процеси на ?умот“ како такви едноставно не се наб?удуваат; а интроспекци?ата за ?азичниот процес е познато како оган во шпорет на дрва“. Ово? пристап бил спротивен на гледиштето на Едвард Сапир, ко? ? дал важна улога на интуици?ата на ма?чин ?азик во врска со тоа каде одреден звук или група звуци припа?а во примерокот. Користе??и го англиското [?] како пример, Сапир тврдел дека, и покра? тоа што ово? звук навидум припа?а на групата назални согласки, ?ниту еден роден говорител на англискиот ?азик нема да почувствува во своите коски дека ово? звук припа?а во сери?а заедно со /m/ и /n/. Тоа сè уште се чувствува како ?g“. Теори?ата на генеративна фонологи?а ко?а се по?авила во текот на 1960-тите експлицитно го отфрла структуралистичкиот пристап на фонологи?ата и го фаворизира менталниот или когнитивниот поглед на Сапир.

Знаковни ?азици

Во знаковните ?азици, основните елементи на знакот порано се нарекувале хереми или хеиреми, но сега генерално се нарекуваат фонеми, како и во говорните ?азици.

Фонемите на знаковен ?азик се снопови на артикулациски сво?ства. Стоуки бил првиот научник ко? го опишал фонемскиот систем. То? идентификувал групи на табови (елементи за локаци?а, од латинскиот збор ), дезови (облик на рака, од ) и сигови (движе?а, од ). Некои истражувачи, исто така, препознаваат ории (ориентации), изрази на лицето и/или емоции. Како и ка? говорните ?азици, кога одликите се комбинираат, тие ствараат фонеми.

Терминологи?ата и системот на нотаци?а на Стоуки пове?е не се користат во истражува?ето за опишува?е на фонемите на знаковните ?азици. Истражува?ето на Вили?ам Стоуки сè уште се смета за суштинско, иако е откриено дека не го карактеризира доволно американскиот знаковен ?азик или другите знаковни ?азици. На пример, немануелните одлики не се вклучени во класификаци?ата на Стоуки. Пософистицирани модели на фонологи?ата на знаковен ?азик подоцна биле предложени од Брентари, Сендлер, и Ван дер Куи?.