互联网及移动互联网领域仍是当前中国创业热点

百度 从美国方面看，特朗普有两大诉求：践行其竞选承诺，促进美国制造业回流；另一个是逼迫中国进一步放开外资市场准入。

Паричната маса (англиски: money supply) ги претставува монетарните обврски на консолидираниот банкарски сектор (централната банка плус депозитните банки) кон небанкарските сектори.

Текови на создава?е на паричната маса

Биде??и обврските се нао?аат во пасивата на билансот, од консолидираниот биланс на банкарскиот сектор може да се согледа големината на паричната маса и промените кои настануваат во одреден временски период.

Кредитите одобрени на банките

На?значаен тек преку ко? се вли?ае врз промените во паричната маса се кредитите што банките ги даваат на небанкарските сектори. Во досегашниoт период, во Македони?а, стопанството се ?авува како далеку на?значаен корисник на кредитите од банките. Главна причина за големата кредитна зависност на стопанските суб?екти од банките е недостигот на алтернативни извори на финансира?е (како, на пример, пазар на капитал).

Втор сектор каде што банките ?а имаат насочена сво?ата кредитна активност е секторот на населението. Главни видови кредити што му се даваат на населението се потрошувачките и станбените кредити. Притоа, секторот на населението се ?авува како суфицитарен сектор, односно далеку е поголемо неговото учество во формира?ето на кредитниот потенци?ал на банките во споредба со користе?ето на кредитите од банките.

Девизните интервенции на централната банка

Втор по значе?е тек, односно канал во формира?то на паричната маса се девизните трансакции со странство. Доколку зем?ата остварува суфицит во платниот биланс, тогаш ово? тек вли?ае врз зголемува?ето на паричната маса, а ако зем?ата остварува дефицит во платниот биланс, тогаш дефицитот вли?ае врз намалува?ето на паричната маса. Суфицитот на платниот биланс значи дека во светот пове?е сме извезле стоки, одошто сме увезле. Тоа значи дека во зем?ата имаме пове?е девизен прилив од одлив. Ме?утоа, биде??и извозниците на чии сметки стигнале девизите во зем?ата можат да вршат пла?а?е само во домашна валута, тие ги продаваат девизите на банките и добиваат противвредност на своите трансакциски сметки во домашна валута. Така се зголемува паричната маса. Обратен е процесот кога зем?ата има дефицит во платниот биланс. Тоа значи дека во текот на една година, зем?ата пове?е увезла стоки и услуги одошто извезла. Увозниците до девизи доа?аат по пат на купува?е од банките. Тие ги купуваат со домашна валута. Значи, парите од сметките на увозниците се префрлаат во банките и со префрла?ето на парите од сметките на небанкарските суб?екти во банките се намалува паричната маса.

Претвора?е на немонетарните депозити во монетарни

Трет позначаен тек во формира?ето на паричната маса е прелева?ето на немонетарните депозити во монетарни и обратно. Монетарни депозити се нарекуваат оние кога влегуваат во дефиници?ата на паричната маса. Тоа се во основа депозитите на сметките на небанкарските суб?екти. Немонетарни депозити се оние кои не се опфатени во паричната маса и не може непосредно да се вршат пла?а?а со нив. На?карактеристични ме?у немонетарните депозити се орочените депозити. Со претвора?е на дел од депозитите по видува?е во орочени депозити се намалува паричната маса, и обратно со претвора?е на дел од орочените депозити во депозити по видува?е се зголемува паричната маса. На ово? тек, монетарната власт може да вли?ае преку монетарно-креднатата политика. Ако монетарната власт вли?ае банките да даваат доволно стимулативни камати на орочените депозити, тогаш преку ово? тек ?е вли?ае врз намалува?ето на паричната маса. Тоа се применува кога се насто?ува да се води рестриктивна монетарно-кредитна политика.

Фактори кои ?а одредуваат понудата на пари

Вкупното количество на пари во една зем?а е детерминирано од:

1. примарната емиси?а на пари, ко?а се ?авува во форма на обврски на централната банка кон другите сектори во економи?ата
3. кредитната експанзи?а на депозитните, односно комерци?алните банки.

Депозитните банки се единствените институции способни да ги мултиплицираат депозитите што се депонирани ка? нив. На то? начин, вкупната понуда на пари претставува производ на монетарната маса и монетарниот мултипликатор. Симболички изразено, тоа изгледа вака:

M = m x RM

каде: M = вкупна понуда на пари, m = монетарен мултипликатор, а RM = примарни пари.

Примарните пари се обврски на централните банки кон останатите сектори во економи?ата. Тие се ?авуваат во форма на:

• Готови пари во оптек
• Резервите што ги држат банките ка? централната банка.

Готовите пари се помалку стабилна категори?а, биде??и централната банка не може да вли?ае врз нив. Тие се детерминирни од одлуките на оние суб?екти кои ги имаат, дали ?е претпочитаат да држат готови пари и во ко?а количина. Резервите на банките се постабилна категори?а и на нив централната банка може да има вли?ание преку своите одлуки. Симболички изразено, тоа може да се изрази преку следната равенка:

RM = C + R

каде: RM = примарни пари, C = готови пари во оптек, а R = резерви на банките ка? централната банка.

Резервите на банките ка? централната банка се состо?ат од задолжителна резерва што ?а пропишува централната банка и ко?а мора депозитните банки да ?а држат ка? централната банка и од вишокот на резерви што депозитните банки ги имаат на своите сметки.

Тоа може да се изрази преку следната равенка:

R = RR + ER

каде: RR = задолжителна резерва, ER = вишок на резерви

Притоа, не се исти ефектите од порастот на различните компоненти на примарните пари. На пример, ако порастот на примарните пари се изразува преку порастот на готовите пари, во то? случа? не се создаваат можности за кредитна мултипликаци?а, затоа што готовите пари одат надвор од банките и не создаваат депозитна база потребна за доделува?е на кредити. Ако пак порастот на примарните пари оди преку порастот на резервите, се создаваат услови за понатамошна кредитна мултипликаци?а.

Фактори кои вли?аат врз примарните пари

Три главни факотри вли?аат на промените на примарните пари:

1. Движе?ата во платниот биланс
2. Односите држава – централна банка
3. Односите централна банка – депозитна банка.

Движе?ата во платниот биланс имаат одраз врз промените на нето-девизната актива на централната банка. Доколку зем?ата има дефицит во платниот биланс, тоа има одраз врз намалува?ето на девизните средства на централната банка, а тоа пак вли?ае на намалува?ето на примарните пари. Обратни се движе?ата доколку зем?ата има суфицит во платниот биланс. Поголемиот прилив на девизни средства во зем?ата од одливот вли?ае врз зголемува?ето на нето-девизната актива, а преку неа и до зголемува?ето на примарните пари. Движе?ата во нето-девизната актива, за централната банка претставува автономен тек. Од тие причини, централната банка преку овие променливи кои самосто?но ги конторлира, вли?ае врз неутрализира?е на тековите предизвикани од автономните текови.

Вториот фактор, односите држава-централна банка, исто така, има знача?но вли?ание врз примарните пари. На?големиот бро? зем?и во светот имаат бу?етски дефицит, односно расходите им се поголеми од приходите во бу?етот. Еден од начините за покрива?е на бу?етскиот дефицит е и во поза?мици од централната банка. Кога државата поза?мува од централна банка, тоа вли?ае на порастот на примарните пари, а кога ги вра?а поза?мените средства, тогaш се намалуваат примарните пари. Доколку државата се задолжува во прекумерни износи од централната банка, во то? случа? можно е таа да биде фактор за по?ави на инфлаци?а или за девалваци?а. Од тие причини, на?често износот до ко? може државата да се задолжува ка? централната банка е регулиран со закон. Зем?ите членки на Европскиот монетарен со?уз, сво?от бу?етски дефицит мора да го држат до 3% од БДП. Во Македони?а, можноста државата да се задолжува ка? Народната банка се сведува на бу?етскиот дефицит во Европската Уни?а.

Во зем?ите во разво?, третиот фактор, односите централна банка со банките претставува доминатен фактор врз примарната емиси?а на парите. Во тие зем?и, централната банка доделува реесконтни кредити на банките преку кои се стимулираат одредени области, како што се зем?оделството или извозот. И во Македони?а, ово? фактор беше доминантен, додека бевме во рамките на СФР?. Но, поради прекумерната емиси?а на примарни пари и создава?ето на висока инфлаци?а, по монетарното осамосто?ува?е се напушти и мерката на селективни кредити. Сепак, ово? тек на емиси?а на примарни пари нема изгубено од своето значе?е, затоа што во соодносот централна банка - депозитни банки, централната банка ?а регулира ликвидноста на банките и пошироко на стопанството, т.е. делува како поза?мувач во кра?на инстанца. Симболички изразено, тоа изгледа вака:

RM = NFA + NDCG + DCB

при што: RM = примарни пари, NFA = нето-дезивна актива, NDCG = нето-домашни кредити на државата и DCB = побарува?а од депозитните банки.

Фактори кои вли?аат врз монетарниот мултипликатор

Монетарниот мултипликатор претставува сооднос ме?у паричната маса и примарните пари:

m = ^M?_RM

Монетарниот мултипликатор покажува за колку ?е се промени паричната маса при дадена промена на примарните пари, односно колкав дел од порастот на примарните пари се транферирал во паричната маса. Колку е поголем монетарниот мултипликатор, толку поголем дел од примарните пари се трансформира во парична маса, и обратно. Големината на монетарниот мултипликатор, во основа, зависи од одлуките на:

• суб?ектите на монетарниот сектор
• централната банка
• депозитните банки.

Од одлуките на суб?ектите на небанкарскиот сектор да држат дел од сво?ата актива во готови пари, или пак во депозитни пари, зависи големината на монетарниот мултипликатор. Колку суб?ектите пове?е држат готови пари, толку монетарниот мултипликатор е помал и обратно. Исто така, од одлуката на централната банка за висината на задолжителната резерва, зависи големината на монетарниот мултипликатор. Колку е повисока задолжителната резрва, толку е помал монетарниот мултипликатор и обратно. Исто така, одлуките на депозитната банка за висината на средтсвата што ?е ги држат на сво?ата сметка има одраз врз големината на монетарниот мултипликатор. Колку е поголем то? износ, толку е помал монетарниот мултипликатор. Горните констатации, математички гледано изгледаат вака:

m = ^M1?_RM

Ако М1 = C + DD, а RM = C + R, тогаш:

m = ^{(C + DD)}?_{(C + R)}

Биде??и само преку депозитните пари може да се врши мултипликаци?а, а не преку готовите пари, тогаш ако ?а ставаме во сооднос десната страна од равенката со депозитните пари добиваме:

m = ^{(C/DD + 1)}?_{(C/DD + R/DD)}

Ако, пак, и резервите на банките ги дезагрегираме на нивните составни делови ?а добиваме следната равенка:

m = ^{(C/DD + 1)}?_{(C/DD + R/DD + ER/DD)}

односно:

m = ^{(c + 1)}?_{(c + rd + re)}

при што: m = монетарен мултипликатор, c = соодносот ме?у готовите пари во отптек и депозитните пари, rd = стапка на задолжителна резерва на депозитните пари, а re = сооднос на вишокот на резерви на депозитните пари.

Ефекти од промените на одделни компоненти на понудата на пари

Доколку централната банка ?а зголеми стапката на задолжителна резерва, тогаш комерци?алните банки имаат малку депозити, а со тоа и помала можност за дава?е на кредити. Тоа значи, при ceteris paribus ка? останатите променливи, доа?а до намалува?е на монетарниот мултипликатор, а намалува?ето на монетарниот мултипликатор води кон намалува?е на понудата на пари. Обратна е ситуаци?ата доколу централната банка ?а намалува стапката на задолжителна резерва. Оттука, може да се извлече заклучокот дека монетарниот мултипликатор и понудата на пари сто?ат во негативна корелаци?а со стапката на задолжителна резерва.

Доколку дошло до намалува?е на депозитните пари и зголемува?е на готовите пари, односно прелева?е на депозитните пари во готови пари, тогаш тоа вли?ае на намалува?е на монетарниот мултипликатор, затоа што се намалува депозитната база, преку ко?а се создава монетарна мултипликаци?а. Исто така, кога банките одлучуваат зголемениот прилив на депозити да го држат на своите сметки, односно одлучуваат да ги зголемат слободните резерви, тоа вли?ае на намалува?ето на кредитите, односно на паричната маса.

Кредитна мултипликаци?а

Кредитна мултипликаци?а е процес ко? се состои од активности преку кои банката од еден или 100 денари, ставени како депозит во банката да создаваат два, три или четири денари кредитни пари (односно 200, 300 или 400).

Кредитната мултипликаци?а може да се анализира на две нивоа:

1. на ниво на една депозитна банка (микрокредитна мултипликаци?а),
2. на ниво на целиот систем на депозитни банки во една зем?а (макрокредитна мултипликаци?а).

На пример, да претпоставиме дека кредитните пласмани на банката се во висина на кредитниот потенци?ал, односно билансот на банката е во рамнотежа. Во таква ситуаци?а, банката не може да доделува кредити, за што не?зиниот биланс би се нарушил, биде??и резервите би се намалиле под рамнотежното ниво. Но, доколку до?де до прилив на средства во банката по било ко?а основа, билансот на банката се доведува во нерамнотежна состо?ба, односно банката има слободни средства кои може да ги пласира во вид на кредити. Доколку суб?ектот на ко? банката го дава кредитот е не?зин комитент и ги држи паричните средства на сметка ка? неа, тогаш дел од тие средства се вра?аат во банката и таа повторно може да ги даде како кредит, но не во целиот износ. Дел од средствата се одлеваат во вид на готови пари ка? населението, а дел ка? други суб?екти кои имаат сметки ка? други банки.

Фактори кои ?а определуваат кредитната мултипликаци?а

Висината на кредитната мултипликаци?а зависи од коефициентот на вра?а?ето на доделените кредити во депозитниот систем на банката. Колку е поголем одливот на средствата на банката, толку е поголемо и ограничува?ето на мултипликациониот процес. Одливот на средства се одвива ако:

• се додели кредит на суб?ект ко? има сметка во друга банка,
• суб?ектот ко? го добил кредитот, независно што има сметка ка? банката, врши пла?а?е со тие пари на суб?екти кои имаат сметки ка? други банки,
• дел од средствата се одлеваат во вид на готови пари ка? населението, преку исплата на плати и слично.

Втор битен фактор што вли?ае врз висината на кредитната мултипликаци?а е стапката на задолжителна резерва што банката ?а издво?ува ка? централната банка. Колку е поголема задолжителната резерва, толку е помала можноста за кредитна мултипликаци?а. Коефициентот на обновува?е на кредтиниот потенци?ал покажува за колку ?е се обновува кредитниот потенци?ал во секо? нареден мултипликационен круг. Ово? коефициент е различен од банка до банка. Поголем е ка? банките кои имаат широк круг на комитенти, кои се ме?усебно деловно поврзани, па со доделените кредити од банката пла?аат на?голем дел од обврските настанати ме?у нив и на то? начин поголемиот дел од кредитот се вра?а во форма на депозит во банката, со што се зголемуваат и средствата за новиот мултипликационен циклус. Коефициентот на обновува?е на средствата се пресметува со следната формула:

Z = (1- r) x h,

каде што: r = коефициент на задолжителна резерва, а h = коефициент на вра?а?е на средствата во банката.

Пресметува?ето на максималниот кредитен мултипликатор овозможува однапред да го дознаеме порастот и на кредитите и на депозитите и на задолжителната резерва. Тоа не се однесува само кога има прилив на средства, туку и кога има одлив на средства, само што во то? случа? станува збор за негативна кредитна мултипликаци?а. Кога станува збор за негативна кредитна мултипликаци?а, се ?авува мултипликационо снижува?е на нивото на кредитите, депозитите и резервите на банката. Максималниот кредитен мултипликатор може да се пресмета со следната формула:

Kmax = ¹?_(1-Z)

каде: Z = коефициент на обновува?е на кредитниот потенци?ал.

Кога станува збор за макрокредитна мултипликаци?а, коефициентот на вра?а?е на средствата е значително поголем, т.е. се приближува и до 1, во споредба со микрокредитната мултипликаци?а. Понатаму, ка? микрокредитната мултипликаци?а, коефицинетот на вра?а?е на средствата се намалува на?многу преку одливот на средствата ка? други банки. И колку е поголем одливот на пари, толку е помала мултипликаци?ата. Од друга страна, ка? макрокредитната мултипликаци?а опфатени се сите банки и одливот на средствата од една во друга банка нема ефект на намалува?е на коефициентот на вра?а?е на средствата. На?после, коефициентот на обновува?е на кредитниот потенци?ал ка? депозитните банки е значително поголем на макро ниво, во споредба со микро ниво.

Регулира?е на понудата на пари во Македони?а

Основен интрумент на НБРМ на монетрната регулаци?а се аукциите на блага?нички записи. Во зависност од проценката, НБРМ применува акуци?а преку тендер на каматни стапки или преку т.н. тендер на износи. Преку првиот тендер, НБРМ вли?ае на ликвидноста на банките, преку виснината на каматните стапки, а преку вториот тип тендер, НБРМ вли?ае преку количеството на блага?нички записи што го нуди на аукци?ата.

НБРМ преку акуциите на блага?нините записи го повлекува вишокот на ликвидни средтсва што го имаат банките и на то? начин го намалува притисокот на девизниот курс од страната на побарувачката и го одржува девизниот курс на фиксно ниво. Друг инструмент ко? го користи НБРМ за да се изедначи понудата и побарувачката на девизниот пазар е задолжителната резерва. Преку неа, НБРМ им зафа?а дел од денарските (или девизните) депозити и ги стерилизира на сметките на банките во НБРМ, и на то? начин им ?а намалува мо?та на банките да купуваат девизи на девизниот пазар и да вршат притисок врз девизниот курс.

Автономни текови на создава?е на паричната маса во Македони?а

На?знача?ни автономни текови преку кои се создава паричната маса во Македони?а се:

1. Движе?ата на девизниот пазар
2. Потрошувачката од страна на државата
3. Нивото на движе?ата на готовите пари во оптек

Движе?ата на девизниот пазар

Доколку има вишок на ликвидни денарски средства, тие вршат притисок на девизниот пазар на страната на побарувачката и за да не се наруши рамнотежата ме?у понудата и побарувачката, НБРМ преку емиси?а на блага?нички записи го апсорбира то? вишок денарски ликвидни средства. НБРМ емитува блага?нилки записи, банките ги купуваат за денари и вишокот денари се сели од сметките на банките во НБРМ. На то? начин се намалува притисокот на страната на побарувачката за девизи на девизниот пазар и се постигнува целта – одржува?е на стабилен девизен курс.

Доколку не е доволно со интервенциите на девизниот пазар на страната на побарувачката, НБРМ интервенира и на страната на понудата на девизи од девизните резерви. Со продажбата на девизи од девизните резерви НБРМ од една страна ?а зголемува понудата на девизи до нивото на побарувачката, а од друга страна ги повлекува вишоците денари со кои се врши притисок од прометот, со кои се врши притисок на девизниот пазар.

НБРМ е принудена истовремено да делува и на страната на понудата и на страната на побарувачката на девизниот пазар. Очекува?ата за евентуални промени во дезвиниот курс на денарот, силно вли?ае да расте побарувачката за девизи, со што при ограничена понуда на девизи, значително ?а отежнува позици?ата на НБРМ во одржува?ето на стабилност на девизниот курс и во монетарното регулира?е.

Потрошувачката на државата

Кога расходите на државата се поголеми од приходите, доа?а до намалува?е на депозитите на државата ка? НБРМ и тоа поголемо троше?е создава вишок на денарски ликвидни средства, кои вршат притисок на девизниот пазар и ?а прават побарувачката на девизи да биде поголема од понудата. Во ово? случа?, НБРМ со своите инструменти повлекува денари од прометот или продава девизи од девизните резерви, за да ?а изедначи понудата со побарувачката на девизи.

Движе?ата на готовите пари во оптек

Ово? тек има силно вли?ание во воде?ето на монетарната политика и монетарното реглулира?е во Македони?а. За да може успешно да ?а регулира паричната маса, НБРМ и во услови кога готовите пари имаат високо учество во паричната маса (М1), таа треба да ги осознае и предвиди движе?ата на готовите пари, особено сезонските движе?а. НБРМ треба навреме да реагира, од една страна да има доволно готови пари за да ?а задоволи потребата од готови парични средства, а од друга страна да го неутрализира нивниот зголемен ефект.

Паричната маса во Македони?а

На кра?от на декември 2016 година, на?широката дефиници?а на паричната маса (монетарниот агрегат М4) во Македони?а изнесувала 351.222 милиони денари, додека на кра?от од ?уни 2017 година таа паднала на 347.157 милиони денари. Во тие рамки, готовите пари во оптек изнесувале 28.193 милиони денари во декември 2016 година, односно 28.473 милиони денари во ?уни 2017 година.